Mỹ là nước dẫn đầu toàn cầu về các công nghệ quan trọng và mới nổi như trí tuệ nhân tạo và lượng tử, nhưng sự phát triển của Trung Quốc trong trong thời gian gần đây đang đặt ra thách thức lớn nhất đối với vị trí dẫn đầu của Mỹ. Ngoài ra, chính quyền Bắc Kinh vốn nổi tiếng trong việc dùng công nghệ để thực hiện hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ và đàn áp nhân quyền.
Chính quyền Trung Quốc đã đầu tư một lượng lớn nguồn nhân lực và vốn để trở thành nhà lãnh đạo toàn cầu trong lĩnh vực này và sự phát triển về khoa học và công nghệ của Trung Quốc làm dấy lên lo ngại về tác động của nó đối với nền kinh tế và lực lượng lao động của Mỹ về lâu dài. Nó cũng là bất cập đối với an ninh quốc gia của Mỹ.
Hôm 15/10, Nhà Trắng đã đưa ra một chiến lược mới để bảo vệ quyền lãnh đạo của Hoa Kỳ trong các công nghệ mới nổi quan trọng đối với kinh tế và an ninh quốc gia.
Trong báo cáo chiến lược, Nhà Trắng xác định 20 lĩnh vực công nghệ là quan trọng đối với an ninh quốc gia của Mỹ, bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI), năng lượng, khoa học thông tin lượng tử, công nghệ truyền thông và mạng, chất bán dẫn và công nghệ vũ trụ.
Theo Rob Atkinson, Chủ tịch Quỹ Đổi mới và Công nghệ Thông tin (ITIF), Mỹ, thách thức lớn nhất để duy trì vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực khoa học và công nghệ chắc chắn đến từ Trung Quốc.
“Đó thực sự là điều mà chính quyền đang gặp phải khi họ nói về những thách thức bên ngoài đối với sự lãnh đạo đổi mới của Mỹ,” ông nói với NTD Business show.
Kể từ khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 2001, Trung Quốc đã bắt tay vào thực hiện các hành vi thương mại không công bằng, bao gồm cả việc sử dụng hàng trăm tỷ USD trợ cấp của chính phủ để hỗ trợ các ngành công nghiệp chủ chốt của nước này. Trung Quốc cũng đã sử dụng nhiều chiến thuật khác nhau như gián điệp công nghiệp, trộm cắp mạng, buộc liên doanh để đổi lấy quyền tiếp cận thị trường và mua lại các công ty nước ngoài để đạt được công nghệ nhạy cảm.
Atkinson cho biết đã có sự công nhận ngày càng tăng ở Mỹ rằng chính phủ cần đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sự đổi mới của Mỹ.
“Tôi nghĩ theo một cách nào đó, kế hoạch này của [Nhà Trắng] tiết lộ nhiều điều, bởi vì trong Đảng Cộng hòa, thậm chí 5 năm trước, họ sẽ không nói về khả năng cạnh tranh,” ông nói.
Với chính quyền Trump, ông lưu ý, đã có một sự thay đổi thực sự trong Đảng Cộng hòa, đảng hiện ủng hộ vai trò gia tăng của chính phủ trong nghiên cứu và phát triển (R&D) và lực lượng lao động có kỹ năng ngày càng tăng.
“Đối với tôi, đây là một phần nào đó của một khó khăn. Điều đó thực sự báo hiệu rằng Đảng Cộng hòa hiện rất coi trọng tính cạnh tranh và Trung Quốc,” Atkinson nói
Theo kế hoạch của Nhà Trắng, chiến lược duy trì vị thế dẫn đầu của Hoa Kỳ trong các công nghệ mới nổi bao gồm các khoản đầu tư đáng kể vào R&D.
Các ưu tiên khác bao gồm phát triển lực lượng lao động có tay nghề cao, giảm bớt các rào cản quy định và hợp tác với các đồng minh cùng chí hướng. Kế hoạch có hai trụ cột: thúc đẩy nền tảng đổi mới an ninh quốc gia và bảo vệ lợi thế công nghệ.
Chi tiêu cho R&D rất quan trọng vì nó phản ánh cam kết của một quốc gia trong việc phát triển năng lực của mình trong đổi mới và công nghệ. Mỹ dẫn đầu thế giới về chi tiêu cho R&D trong năm 2017, theo báo cáo Chỉ số Khoa học và Kỹ thuật năm 2020 của Quỹ Khoa học và Kỹ thuật Quốc gia (NSF). Tuy nhiên, thị phần toàn cầu của nó kể từ năm 2000 đã giảm do chi tiêu cho R&D tăng lên đáng kể ở Trung Quốc.
Theo báo cáo của NSF, Trung Quốc đã tăng chi tiêu cho R&D hơn 17% mỗi năm từ năm 2000 đến năm 2017. Trong cùng khung thời gian, tăng trưởng chi tiêu cho R&D của Mỹ chỉ ở mức 4,3%.
Theo Atkinson, chính quyền Trump cũng đã đưa cải cách quy định trở thành trọng tâm trong chương trình nghị sự của mình đối với các công nghệ quan trọng.
Ví dụ, năm ngoái, chính quyền Nhà Trắng đã thực hiện một bước quan trọng để hợp lý hóa quy trình xem xét quy định đối với các sản phẩm công nghệ sinh học nông nghiệp nhằm giảm sự chậm trễ và chi phí cũng như mang lại sự chắc chắn cho nông dân.
“Trước đó, việc đưa các công nghệ mới vào trang trại khó hơn nhiều,” Atkinson nói.
Gần đây, Cục Hàng không Liên bang cũng sắp xếp hợp lý các quy tắc công nghệ mới xung quanh việc triển khai máy bay không người lái thương mại để phân phối sản phẩm, ông nói thêm rằng những loại hành động này đã giúp việc triển khai đổi mới vào thị trường dễ dàng hơn.
Hợp tác với các quốc gia cùng chí hướng, là một ưu tiên khác của chính quyền, là điều quan trọng để đảm bảo rằng những công nghệ mới này được sử dụng theo những cách làm nền tảng cho các giá trị của Mỹ.
Một quan chức cấp cao của chính quyền nói với các phóng viên vào ngày 15/10: “ĐCSTQ đang xoay chuyển công nghệ, đặc biệt là xung quanh lĩnh vực AI – theo những cách không phản ánh theo cách Mỹ sử dụng những thứ này. Vì vậy, khi AI được sử dụng để bỏ tù các dân tộc thiểu số, để khảo sát dân số, đây không phải là tầm nhìn mà Hoa Kỳ nhìn thấy đối với trí thông minh nhân tạo, và đó là lý do tại sao chúng tôi hợp tác với các quốc gia cùng chí hướng.”
Thiện Thành