Sốt xuất huyết dengue (SXHD) được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào loại bệnh đáng quan tâm nhất do muỗi truyền. Đây là bệnh lan truyền với tốc độ rất nhanh, ước tính số ca bệnh tăng lên hơn 30 lần trên toàn cầu trong 50 năm qua.
Thực tế có hơn 2,5 tỷ người – khoảng hơn 30% dân số thế giới và hơn 100 quốc gia phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh SXHD. Các đợt dịch SXHD đáng quan tâm nhất gần đây thường xảy ra ở khu vực Đông Nam Á, châu Mỹ và Tây Thái Bình Dương. Mỗi năm ước tính trên toàn thế giới có khoảng 390 triệu ca nhiễm vi-rút dengue, trong số này có khoảng 500.000 ca phát triển thành thể nặng và ước tính có trên 25.000 ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới.
Tại Việt Nam, SXHD là một bệnh phổ biến, có khí hậu nóng ẩm là điều kiện thuận lợi cho muỗi truyền bệnh sinh sôi, cao điểm của dịch sốt xuất huyết là vào mùa mưa, thời điểm độ ẩm tăng cao, dịch liên quan từng thời điểm và từng miền. Thông thường có 2 đỉnh đáng lưu ý là tháng 4-5 và tháng 9-10 trong năm ở 3 miền Bắc, Trung, Nam.
SXHD là một bệnh truyền nhiễm và véc-tơ truyền bệnh chính là muỗi Aedes aegypti. Đây là loại muỗi sống gần con người, thường ở xung quanh nhà và nơi làm việc của con người. Chu trình truyền bệnh như sau: người mang vi rút dengue → muỗi → các thành viên khác trong cộng đồng.
Sau khi muỗi đốt người bị bệnh, vi-rút từ máu người bệnh sẽ truyền sang tế bào muỗi. Thời gian từ khi muỗi hút máu người bệnh đến khi muỗi có thể truyền bệnh sang người khác là khoảng 12 ngày. Trong thời gian này, các vi-rút được nhân lên bên trong cơ thể muỗi, lây lan đến các tế bào thuộc các bộ phận khác nhau cho đến khi nó lan đến tuyến nước bọt của muỗi. Đến khi đó nếu nó đốt người khác, muỗi sẽ truyền vi-rút dengue sang cơ thể họ.
Vi-rút dengue được chia làm 4 loại được gọi là 4 tuýp dengue khác nhau và chúng đều có khả năng gây bệnh cho người. Một người nếu trước đó đã từng bị mắc bệnh do 1 tuýp vi-rút dengue, rồi sau đó bị nhiễm 1 tuýp vi-rút dengue khác thì rất dễ phát triển thành bệnh SXHD thể nặng.
Thực hiện các biện pháp phòng chống
– Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
– Hàng tuần thực hiện các biện pháp diệt loăng quăng/bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thường xuyên thay nước hoặc bỏ muối, dầu, hóa chất diệt ấu trùng vào bình hoa/bình bông, bát nước kê chân chạn.
– Hàng tuần loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá…
– Ngủ màn, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.
– Tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng chống dịch.
– Khi bị sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị; không tự ý điều trị tại nhà.
Biểu hiện đầu tiên của bệnh là sốt, có thể dùng paracetamol tạm hạ nhiệt song sẽ tiếp tục sốt cao. Người bệnh thường sốt cao liên tục từ 2 đến 7 ngày. Từ ngày thứ hai trở đi bệnh nhân có biểu hiện xuất huyết dù là tối thiểu. Các ngày sau triệu chứng rõ ràng hơn.
Một số người có thể chảy máu chân răng, chảy máu cam, hoặc chấm xuất huyết dưới da. Phụ nữ xuất hiện hành kinh sớm hơn chu kỳ bình thường, kỳ kinh kéo dài hơn bình thường. Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như trụy mạch, sốc, chảy máu nội tạng, nguy cơ tử vong rất cao.
Tổng hợp