Nhân sâm càng lâu năm càng quý hiếm. Giá một củ nhân sâm 6 tuổi có thể lên tới gần chục triệu đồng song không phải ai cũng có thể dùng vị thuốc này.
Nhân sâm mọc hoang và được trồng ở Trung Quốc, Triều Tiên, vùng Viễn Đông của Liên Xô, Nhật Bản, Mỹ nhưng nổi tiếng vẫn là sâm Triều Tiên và Trung Quốc. Riêng hai tỉnh Liêu Ninh và Cát Lâm (miền Đông Bắc Trung Quốc) sản lượng cao nhất.
Nhân sâm ít nhất phải 6 năm mới tích lũy được hết các dưỡng chất, càng lâu năm càng quý hiếm nên có giá khá đắt, từ 7 triệu/củ trở lên. Ngược lại, nhân sâm dưới một tuổi có giá rất rẻ.
Người ta có thể đoán tuổi bằng các đốt ở cổ sâm, mỗi đốt là một tuổi. Thạc sĩ Hoàng Khánh Toàn bệnh viện Trung Ương Quân đội 108 cho biết, nhân sâm là một vị thuốc cổ truyền trong Đông y và đứng đầu trong các vị thuốc bổ, theo thứ tự Sâm, Nhung, Quế, Phụ. Thành phần chủ yếu của nhân sâm gồm saponin triterpenoid tetracyclic, nhóm dammaran (gọi chung là ginsenosid), có tới gần 30 saponin khác nhau.
Theo tài liệu cổ, nhân sâm vị ngọt, hơi đắng, tính ôn (lá có vị đắng hơi ngọt) bổ 5 tạng (tâm, can, tỳ, phế, thận). Chúng có tác dụng đại bổ nguyên khí, ích huyết sinh tân, định thần, ích trí, dùng chữa phế hư sinh ho suyễn, tỳ hư sinh tiết tả, vị hư sinh nôn mửa, bệnh lâu ngày khí hư, sợ hãi, tiêu khát.
Vị thuốc này tác dụng hiệu quả đặc biệt với những người bị suy nhược cơ thể, ăn uống kém. Ngoài ra, nhân sâm có khả năng chống lão hóa các tế bào, làm tăng nhanh quá trình tổng hợp protein của các tế bào mới.
Ai không được phép dùng?
Nhiều người nghĩ rằng nhân sâm là thuốc bổ, dùng càng nhiều càng tốt nên đã sử dụng một cách tùy tiện. Sai lầm này có thể đưa đến nhiều hậu quả nguy hiểm.
Cũng như các vị thuốc khác, nhân sâm cũng cấm chỉ định với một số đối tượng, bao gồm những người viêm đại tràng mãn tính thể hư hàn, đau bụng, sôi bụng, quặn bụng, đi ngoài, phân sống nát.
Thạc sĩ Toàn cho biết thêm y học xưa từng ghi nhận một trường hợp tắc tử do uống sâm khi bị đau bụng. Do đó, những trường hợp đau bụng, đặc biệt tiêu chảy mà uống sâm rất nguy hiểm.
Bệnh nhân xơ gan kèm chảy máu đường ruột dùng sâm không những không khỏi mà còn có thể khiến bệnh trở nên nguy hiểm hơn.
Ngoài ra, bệnh nhân cao huyết áp cũng được khuyến cáo thận trọng khi dùng sâm bởi vị thuốc này khiến huyết áp sẽ tăng lên nhanh chóng trước khi hạ xuống. Nếu huyết áp qua ngưỡng an toàn có thể gây ra các tai biến nguy hiểm.
Các chuyên gia khuyến cáo thêm bà bầu trước khi lâm bồn không được dùng sâm.
Trẻ em dưới 13 tuổi không nên dùng sâm bởi dưới tác dụng của sâm có thể khiến các em phát dục sớm.
Người già là đối tượng được khuyến khích dùng vị thuốc này nhiều nhất song chỉ nên sử dụng với một liều lượng vừa phải theo hướng dẫn của các bác sĩ để tránh ngộ độc, nguy hiểm ảnh hưởng tới tính mạng.
Theo Thạc sĩ Toàn, nhân sâm là một vị thuốc bổ nên dần dần một số vị thuốc có tác dụng bổ cũng được gọi là sâm, gây nhầm lẫn. Ví dụ: Đảng sâm – được xem là có thể thay thế nhân sâm nhưng giá rẻ hơn rất nhiều, sâm bố chính – có rễ giống hình người, dễ nhầm với nhân sâm, thổ ly cao sâm, huyền sâm, sa sâm…
Một số đơn thuốc có nhân sâm
– Độc sâm thang (đơn thuốc có một vị nhân sâm) chữa cơ thể quá suy nhược sau khi mất máu nhiều, thần kinh suy nhược : Nhân sâm 40 g, nước 400 ml, sắc còn 200 ml, cho uống từng ít một, không kể thời gian. Uống xong cần nằm yên.
– Sâm phụ thang: Chữa những trường hợp mạch suy, kiệt, mồ hôi ra nhiều, chân tay lạnh, chân sâm 40 g (có thể 20 g), chế phụ tử 20 g (có thể dùng 10 g), sinh khương 3 nhát, táo đen 3 quả, nước 3 bát (600 ml) sắc còn 200 ml (1 bát) chia làm nhiều lần uống trong ngày.
– Sâm thái mỏng, cho vào miệng ngậm và nhấm từng ít một, nuốt nước và cả bã. Thái mỏng, cho vào ấm hay chén sứ, thêm một ít nước đậy nắp, đun cách thủy, uống nước. Sau đó lại thêm nước và đun cách thủy tiếp tục uống, làm cho đến khi hết mùi vị mới thôi. Ngày dùng 2-6 g.
Theo news.zing