Ngày 30/3, Mỹ cùng hơn 10 quốc gia khác đã bày tỏ mối quan ngại chung xung quanh một nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về nguồn gốc của virus Vũ Hán, đồng thời chỉ ra sự chậm trễ của báo cáo và vấn đề thiếu quyền truy cập vào dữ liệu quan trọng.
“Chúng tôi mong muốn hỗ trợ một cuộc điều tra minh bạch, độc lập, không bị can thiệp và ảnh hưởng quá mức về nguồn gốc của đại dịch Covid-19”, tuyên bố bằng văn bản được ký bởi chính phủ Úc, Canada, Cộng hòa Séc, Đan Mạch, Estonia, Israel, Nhật Bản, Latvia, Litva, Na Uy, Hàn Quốc, Slovenia, Vương quốc Anh và Mỹ.
Tuyên bố tiếp tục: “Về vấn đề này, chúng tôi muốn bày tỏ mối quan tâm chung liên quan đến nghiên cứu gần đây do WHO tổ chức ở Trung Quốc”. Tuyên bố thừa nhận tầm quan trọng của nghiên cứu ở trung tâm đại dịch Vũ Hán tại Trung Quốc, nơi virus corona xuất hiện lần đầu tiên, đồng thời nhấn mạnh rằng nghiên cứu “bị trì hoãn đáng kể” và thiếu quyền truy cập vào “nguồn dữ liệu cùng mẫu thử hoàn chỉnh và nguyên gốc”.
Tuy văn bản không trực tiếp nhắc đến chính quyền Trung Quốc, nhưng nó đã gián tiếp chỉ trích chính quyền nước này cố tình che giấu sự thật về virus, dẫn đến một cuộc khủng hoảng toàn cầu. Trong nhiều tháng, Bắc Kinh đã từ chối các cuộc gọi thăm dò quốc tế và phải đến tận tháng 1/2021, một nhóm chuyên gia nước ngoài do WHO đứng đầu mới được phép thực hiện một nghiên cứu kéo dài 2 tuần ở Vũ Hán, và trao đổi thông tin với các đối tác Trung Quốc.
Tiếp đó, nhóm chuyên gia 10 thành viên đã gặp phải một số cản trở sau khi họ đến Trung Quốc. Hai thành viên đã bị từ chối nhập cảnh vào nước này do các vấn đề về thị thực, mà người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh cho là do “hiểu lầm”.
Một thành viên khác của nhóm, nhà vi sinh vật học người Úc – Dominic Dwyer tiết lộ họ đã yêu cầu dữ liệu gốc của 174 bệnh nhân được cơ quan y tế Trung Quốc xác định vào tháng 12/2019 xung quanh chợ động vật hoang dã ở Vũ Hán, cũng như các trường hợp tiềm ẩn khác trước đó, nhưng chỉ được cung cấp bản tóm tắt.
Trong khi đó, Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cũng nhận định rằng cuộc thăm dò “không đủ rộng”, và các chuyên gia đã phải chật vật mới có được thông tin quan trọng trong thời gian ở Trung Quốc.
Cuối cùng, báo cáo của WHO không đưa ra bất kỳ kết luận chắc chắn nào, và cũng chỉ đưa ra đánh giá rằng: Giả thuyết virus Vũ Hán thoát khỏi phòng thí nghiệm là “cực kỳ khó xảy ra”, và việc virus này lây truyền từ dơi sang người qua động vật trung gian là “rất khả thi”.
Ngày 30/3, ông Tedros cho biết: “Tôi hoan nghênh các đề xuất cho nghiên cứu sâu hơn, bao gồm phân tích đầy đủ về hoạt động buôn bán động vật, và các sản phẩm tại thị trường trên khắp Vũ Hán, đặc biệt là các trường hợp xuất hiện vào giai đoạn đầu ở người”.
Ông nói thêm: “Mặc dù nhóm nghiên cứu đã kết luận rằng rò rỉ trong phòng thí nghiệm là giả thuyết ít có khả năng xảy ra nhất, nhưng điều này đòi hỏi phải điều tra thêm. Việc này sẽ cần thêm các cuộc nghiên cứu cùng các chuyên gia có chuyên môn trong lĩnh vực, mà tôi đã có kế hoạch sẵn sàng để triển khai”.
Khánh Nghi